نگاه امروز

تخیل ِهنر- هنر ِتخیلشرایط ،انگیزه ، محل تولید و آفرینش آثارهنری چیست ؟ این سوال اگر چه ابتدائی وازبدیهیات ادبیات وهنراست اما چون دربرخورد با آثارهنری ، انتظارها ، گوناگون ومتفاوت است .  گروه های اجتماعی هرکدام چه توسط منتقدین خود و چه با واسطه ی انجمن ها ،احزاب و محافل دانشگاهی و دولت ها ، درآثارهنری دنبال کارکرد اجتماعی آن هستند، همین نگاه محل مناقشه است . چیزی که ، به شدت هنرباید ازآن پرهیزکند . اما بنا براصل برداشت آزاد اندیشه ، هرفرد یا گروهی ازهرمقوله ای ، ازجمله هنر، حق دارد و منکر وجودی هم آن نمی توان شد ، که نظر گاه خاص خود را داشته باشد . ولی در مقابل این برداشت و دریافت ، دیدگاه دیگری هم وجود دارد . برای تعریف نظرگاه های مختلف ، نیازمند تعریف هنر وچیستی آن به صورتی هستیم که همه ی گروه ها و نظرگاه ها درکلیات را پوشش دهد . یک سوال مهم . آیا این امر شدنی ست ؟ آیا یک تعریف کامل و جامع که اجماع همه روی آن باشد ، وجود دارد ؟ شاید . شاید پاسخ آن به این سادگی هم نباشد . اما به نظرمیرسد همه درمورد منبع و تولید و آفرینش هنر، دریک مورد ، کم وبیش اتفاق نظر داشته باشند و آن این است که تمامی هنرها ، درپروسه ی آفرینش خود، از یک اصل پیروی میکند و آن تخیل است که همزاد و همراه قوه ی عاقل  بشرفعال وتمایز او با دیگرموجودات است . پس میشود پیش فرض گرفت که درمورد تخیل ِهنرمند ، کمترکس نگاه امروز ...

نوشته ی: ع. ق. منصور« ضمیرناآگاه » وقواعد دستورزبان (2)قواعد دستورزبان، ضمن اشاره به چگونگی شکل گیری واحد گفتاریعنی « جمله »،  خواسته یا نا خواسته آشکارمی سازند که درواقع وعملا"، دست اندرکارنشان دادن « بازتولید » روند منعکس شده ی تعامل زنده ی عوامل فاقد زبان ناخودآگاه با محیط درکارکرد مغز، بوسیله ی« ذهن آگاه » انسانها هستند که درقالب سخنگویی ابرازمی شود ..واین به آنمعنا نیزهست که این « ذهن آگاه » درفقدان انعکاس آن تعامل زنده ی عوامل ناخودآگاه با محیط درکارکرد مغز، چیزی برای « بازتولید »، وبعبارت دیگرچیزی برای گفتن ندارد..ودرست به همین دلیل است که همین قواعد دستورزبان، همواره براین اصل محوری وتعیین کننده تأکید دارند که درفقدان « فعل » ( نماینده ی تعامل عوامل فاقد ربان ناخودآگاه با محیط )، ساختمان هیچ « جمله » ای پایدارنمانده وفرومی ریزد..این قواعد چنانکه پیش ازاین نیزگفته شد، ضمن اشاره به « صیغه » یا « ساخت » فعل، درواقع  نمودار« بازتولید » شده ی روشنی ازساختار زنده ودائما"جاریِ تعامل عوامل بی زبان ناخودآگاه با محیط که درکارکرد مغزمنعکس می شوند را به نمایش می گذارند: « صیغه یا ساخت فعل صورتی ازکلمه است که ازروی آن شخص وزمان فعل را می توان دریافت..هرفعلی برای آنکه برزمانهای مختلف وشخصهای مختلف دلالت کند صورتهای گوناگون می پذیرد. کلمات : آمدم. می آیم. خواهی آمد. آمده بودیم. نگاه امروز ...

معنا گریزی درشعرو داستانمعنا گریزی به بهانه ی طرد معنای یگانه یا پیام ویژه درشعر و داستان ، تازگی ندارد . از زمان شروع نوعی ادبیات پوچی وهیچی بعد ازجنگ دوم جهانی و رواج فرم گرائی محض ، این نوع از ادبیات وجود داشته اما جریان غالب ومسلط نبوده است . این مهم ، محصول شکست کارکرد اجتماعی ادبیات متعهد و آرمانگرایانه ، با خاصگاه ملی ، بویژه چپ سنتی است . به عبارت دیگراین اندیشه امتداد همان تک قرائتی وقطعیت محض ازمتن وحاصل تفکرصفرویک است . اینکه معنا گریزی با ضد مفهوم گرائی از یک نسخ هستند جای بحث وبا اندکی زاویه ، محل تردید است اما ظاهرا همه جا به صورت معنای یکسان به کارمیرود. معنا باختگی هم گفته اند . یک سوال اساسی ؛ معنا گریزی ازچی ؟ ازشعر؟ داستان ؟ مگرقراراست ما موضوعی تاریخی یا علمی یا تحقیقاتی یا معادلات ریاضی بنویسیم که نیاز به معنا یا نتیجه داشته باشیم ؟ معنا گریزترین متون همانا با معنا ترین متون هستند ازچند منظر . متن متن است یا خواننده دارد یا نه . یا به خواننده لذت دهد یا خیر یا ادبیات اقلیت است یا طیف وسیعی را جلب میکند یا نه . ادبیات به صورت عام درسرشت وذات خود ، چون ازصافی وچشمه ی تخیل ،عاطفه  احساس ،کلمه ، زیبائی و جهانی غیراز جهان موجود ، سیراب میشود ، درمسیروبسترتعالی خویش با مفاهیم واقعی از قبیل طبیعت ، دریا ، آسمان ، کوه ، جنگل و موجودات ، بویژه انسان ، کنش ها ، دریافت ها نگاه امروز ...

هنر و اصل تفاوت برای ادبیات وهنرچه وظیفه ای متصور است ؟ آیا می توان برای تخیل شرایط  ویژه ای قائل شد ؟ جواب قطعا منفی است . اما وقتی این تخیل قراراست به هنرتبدیل شود البته که درعین بی آدابی ، آدابی دارد که همان لذت ، مقبولی مخاطب ، زیبائی وظرافت هنری است . هرانسانی که دراین نشئه ی حیات پا به هستی می گذارد تا به قول شاملو" پلاس برچیند " صاحب تخیل است . این تخیل دراندکی تبدیل به شیء هنری یا اثرهنری میشود ودراختیاردیگران قرارمی گیرد . هراثردرزمان آفرینش وتالیف اگردراختیارعموم قرارگیرد لاجرم مورد بازدید، مشاهده ، مطالعه وقضاوت نیز قرارخواهد گرفت . این قضاوت خود سرفصلی مهم به نام نقد زیباشناختی هنری پدیدآورد که رشته و کرسی دانشگاهی را به خود اختصاص داد . امروز نه تنها مورد نکوهش وتشکیک نیست بلکه فراترازآن خواننده گان وبینده گان آثارهنری،خود دارای رای ونقد ونظرگاه منحصربه فرد میشوند که برای صاحب اثرراه گشاست .  ازاین حوزه ی نقد ، نظرگاه های مختلف وگاها متضاد پدیدآمد اما این دیدگاه ها ونظرگاه ها بعضا اصلاح ولحظاتی نیزبه نکات مشترکی دست یافتند که برای خوانندگان متعارف وحرفه ای وفرهیخته دستاورد بزرگی محسوب می شود . نقد نظری درسیرتکاملی خویش با مباحث زیادی لاینحل ازقبیل فرم ومحتوا ، لفظ ومعنا ، بی معنائی وهزارمعنائی ، معنا گریزی ومعنا ستیزی، معناگرائی، آشنازدائی ، فرم گرائی ، پایان بازوحذف ج نگاه امروز ...

دوستی از بوشهر تماس گرفت از"تاریک ماه " گفت . گفتم خوانده ام وچیزی نوشته ام ودرنقد چهارشنبه خوانده ام . طالب آن شد .یاداشتی برکتاب" تاریکِ ماه" نوشته : منصورعلیمرادی: نشر روزنه این گغتاردربیست وهفتمین نشست ازسلسله جلسات نقد چهارشنبه قرائت شد."خون برادر را از برادرمی گیرند .مرسوم منطقه است ". دختر به جای خون بست . میراثی شوم ، از باستان درد، درکوه و بیابان وصحرا . رسم منطقه و قبیله و طایفه وجهان عرفی ایلات است . داستان بلند " تاریک ماه "علیمرادی این گونه آغازمیشود . راوی دردامِ تارعنکبوت تنیده ی، نقلی خویش  است. میرجان،حالا شیفته ی روایت است. او برخلاف "شهرزاد" که روایت می کند تا مرگ را به تاخیر بیندازد ، میرجان به پیشواز مرگ می رود بی آنکه بخواهد . آیا علیمرادی آشنازدائی کرده ؟ شاید . آیا راوی فربه و شیرین زبان، بازی مرگ - روایت – مرگ را، آگاهانه انتخاب می کند ؟ جای تردید است. متن درسه سطح با ضمیریکسان روایت میشود . واگویه با خود،با گراناز،هانی غایب وخورشید میزبان و حاضر. خواننده با پردازش شنیداری این سه سطح ، پی به هویت میرجان وایل و تباراو میبرد . درحقیقت با این سه سطح میرجان ساخته میشود . میرجان،دراین سه واگویه نیل به زندگی ، شیدائی و عشق دارد . عشقی درچهار سلسله .آهو، گراناز،هانی و زندگی . اولی توسط مار جوانمرگ میشود . گراناز دررسم منطقه – خون بست- به تاراج می رود . هانی صاحب د نگاه امروز ...

چه دانم ها وندانم های بسیار یا روح زمانهدوستان اهل ادبیات داستانی وشعراین روزها به شدت نگران هستند . نگران کجروی ها و راست روی ها وانحرافات تولیدات شعروادبیات داستانی هستند و مفاهیمی ازقبیل مضمون گریزی ومعنا باختگی ، ادبیات اخته وبی خاصیت . آنان درگیرو حساس به واژگانی ، که گاها سست وبی پشتوانه ی مادی ومعنوی وفاقد زمینه تاریخی– اجتماعی آن ، ازقبیل "هجوتاریخ "و"فاشیست ادبی"وترکیباتی ازاین دست وصد البته جوایزادبی . "روح زمانه" برکلیه آثاروتولیدات مادی ومعنوی وفرضیه های هنری ونظریه علمی وفنی ومهندسی گرفته تا دستاورد های پزشکی واقتصادی وکنشهای اجتماعی مهرخود رامیزند وآنچه برای جوامع انسانی لازم ومفید به فایده است ،حفظ وگسترش وانتقال میدهد . بازار، متاع خود را عرضه میکند وهرکسی دراین بازارمتاع خود رامیجوید . متاع فاخرممکن است اندک باشد یا ناشناس . بگذارهمه سخن بگویند و بنویسند و ترجمه کنند . "جوجو مویز" مشتری خود را دارد . "خشم هیاهو" و"بوف کور" نیزهم چنین . نگران چه هستید ؟ که نمی خوانند ؟ نمی خرند ؟ دوستان به تولیدات سینمائی خودمان ودیگران نگاه کنید . ارزش گذاری های متفاوتی اکران میشود . آنچه میماند چیست ؟" قیصر"،"ناخدا خورشید " ،"گاو" ، "شب قوزی " ، " جدائی نادرازسمین" ،"هامون "... باید نگران حاشیه سازی بود . باید نگران افتادن دراین دام بود . باید نگران کم کاری ها بود نه نگران تولیدات نگاه امروز ...

هنرنقد - نقدهنرآیا نقد کاری ست هنری؟ شاخصه های یک منتقد اکادمیک،جدی واخلاقمند و با هوش چیست ؟ نقد درروند بررسی وتحلیل متن ،اهدافی را مد نظر دارد که پیش فرضهای اولیه منتقد اخلاق مداروکاربلد است . اما درمواجهه با متن ،گاه متن درحد انتظاراین پیش فرض ها نیست و یا متن با پیشنهادات جدید ، فراتراز انتظارمنتقد است . درحالت اول ، تکلیف منتقد مشخص وفقدان المان های حداقلی ، از قیبل تخیل، معاصربودن ، مدرنیته ، مختصات عصر روشنگری، عدم ساخت آشنا ، چند صدائی، زبان پویا وضرب آهنگ مناسب ولذت خواننده ، کمترین فضا را برای نقد فراهم می آورد . در حالت دوم ، اگر متن فراتر از حداقل های موجود است ، یعنی متن ، نه تنها تمامی اتتظارات منتقد با هوش را پاسخ می دهد بلکه دارای شاخصه های جدید، تخیل قوی ،عدم قطعیت ، نو، متکثر، درخشش زیباشناسی بکر، پیشنهاد زبان و فرمی تازه و احتمال مانده گاری آن اگرزیاد باشد، تکلیف و وظیفه منتقد چند برابرمیشود و نباید از کنارچنین متنی به ساده گی گذشت . بارها شنیده شده که کتابی پس ازنشردرمحاق سکوت سپری کرده و بعدها کس یا کسانی به صورت اتفاقی آن را کشف و مجداُ به سطح نقد وبررسی فرا خوانده شده اند . در چنین حالتی ، افسوس منتقد ِجدی را بر می انگیزد . نقد چالش برانگیز و پویا در فضای جریان ساز شکل میگیرد . منتقد جریان ساز در بررسی و تحلیل متن ، فراتراز نویسنده حرکت میکند و اگردر نقد خود نگاه امروز ...